ÇOCUĞUM ENERJİK OLMASINA RAĞMEN DERSLERİNE BİR TÜRLÜ ODAKLANAMIYOR

ÇOCUĞUM ENERJİK OLMASINA RAĞMEN                                                    DERSLERİNE BİR TÜRLÜ ODAKLANAMIYOR

Dünyaya geldiğimiz andan itibaren öğrenmeye başlarız. Çocukluk çağında oyunlarla başlayan süreç, ergenlik döneminde okul hayatının yoğunlaşmasıyla devam eder. Yetişkinliğe eriştiğimizde işlerimizle öyle meşgul oluruz ki zamanın nasıl geçtiğini anlamayız. Sosyal yaşantımız sürerken hayatımızın dönüm noktası olarak adlandırdığımız kritik anlarla karşılaşırız. Sınav, işe başlama, eş seçimi gibi durumlar yaşamımızı şekillendirir. Kritik dönemeçlerde olabildiğince dikkatli olup seçimimizi doğru yapmaya çalışırız ve çoğumuz tercihlerimizin doğru olduğundan emin yaşarız. Peki beynimiz onlarca olayla aynı anda meşgul olsaydı doğu seçimleri yapabilir miydik?

Oyun çağında bir çocuk düşünelim, dünyayı oyun alanından ibaret gören ve tanıdıklarının sevgisiyle beslenen oyun çocuğumuzu ne mutsuz edebilir? Örneğin; ebeveynlerin başarı beklentileri karşılayamayan ve stres hormonu aktive olan bir çocuk mutlu olabilir mi? Oyun çocuğumuz çok enerjik ve her türlü etkinliği denemesine rağmen ‘’dikiş tutmaz’’ görünümüz veriyorsa problem ne olabilir?  Evde, sokakta, okulda  ‘’kabına sığamayan’’ olarak tarif ettiğimiz enerjik çocuklar,  odaklanma sorunu nedeniyle zorlanıyorsa dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu(DEHB)  yaşıyor olabilirler mi?

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU NEDİR?

Dürtüsellik, hiperaktivite ve dikkat eksikliğinin bir araya gelmesiyle oluşan DEHB; çocukların motor becerilerini, sosyal aktivitelerini ve aile yaşantılarını etkileyen yaygın bir bozukluktur. DEHB olan çocukların beyin işlevlerinde belirgin farklar bulunur. Dikkat merkezlerinin engelleme siteminde gecikme olduğundan, çocuğunuzla konuşurken ‘’Beni dinlemiyor!’’ hissine kapılabilirsiniz.

DEHB söz konusu olduğunda üç alt tipten bahsedebiliriz.

Birinci tip; bahsettiğimiz üç temel semptomun aynı anda bulunduğu birleşik tiptir. Çocuğumuz aşırı hareketli, dikkatini toplamakta zorlanan ve fevri davranışları olan bir yapıya sahiptir. Okulda, aile ortamında, sosyal hayatta ciddi problemlere yol açabilir. Birleşik tip DEHB, yetişkinlikte de devam edebilir ve cinsiyet farketmeksizin en çok görülen DEHB tipidir.

İkinci tipte ise, çocuk çok hareketli ve dürtüsel olmamasına rağmen eşyaları kaybetme, bardak kırma gibi dikkatsiz davranışlar sergiler. Odaklanma konusunda güçlük yaşadıkları için, düzenli işleri yapmakta zorlanabilirler. Bu nedenle DEHB bozukluğun dezavantajlarını okul ortamında daha yoğun hissederler. Kız çocuklarında erkeklere nazaran daha fazla görülmektedir.

Üçüncü tip, hiperaktivite ve dürtüselliğin yoğun olduğu durumdur. Dikkat dağınıklığı yoğun olmamasına  karşın çocuklar, akranlarından farklı davranışlar içerisindedir. Belirli aşamalardan oluşan oyunlara adapte olmakta güçlük çekerler. Erkek çocuklarda daha fazla görülmektedir.

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞUNUN BELİRTİLERİ

Belirtileri açıklamadan önce, çocukların zaman zaman dikkat dağınıklığı yaşamasının normal bir durum olduğunu hatırlamak gerekir. Çocuğa DEHB tanısı koyabilmek için; dürtüsellik, hiperaktivite ve dikkat eksikliği ile ilgili verilen belirtilerin çoğunu taşımalıdır . Ayrıca bahsedeceğimiz davranışların küçük yaşlardan itibaren tekrar etmesi de önemli bir kriterdir.

Dürtüsellğin baskın olduğu çocuklarda davranış, düşünceden önce gerçekleşir. Öğretmen sorusunu tamamlamadan önce çocuk cevap vermeden harekete geçer. Okulda sıraya girerken, markette çikolata almak için beklerken ya da oyun esnasında aniden sıkılmaya başlar. Dürtüsel çocuklarla konuşmak zordur; sürekli sözünüzü keserler veya başka konuyla ilgili konuşmaya başlarlar.  Bu semptomları okul ya da ev farketmeksizin tekrarlayan dürtüsel çocuklar, ateş yakma gibi riskli işler yapma eğilimindedirler.

Hiperaktif çocukların özelliklerin bahsedecek olursak enerjileri yüksektir. Ağaçlara tırmanmayı, çok konuşmayı ve şakalaşmayı severler. Fakat öğrendiği bilgileri kolayca unutabilirler, dağınık ve düzensiz olabilirler. Enerjilerini oyunlarla atamadıkları durumlarda agresif davranışlar sergileyebilirler. Eşyalara veya insanlara vurarak öfke patlamaları yaşama ihtimalleri yüksektir.

Dikkat dağınıklığı olan çocuklar okulda zor günler geçirebilmektedir. Derslere odaklanamadıkları için ayrıntılara dikkat ve hata yapma oranları yüksektir. Dikkatlerini özel ilgi alanlarına yönelttiklerinde –enstrüman çalmak, bilgisayar oyunu oynamak gibi- uzun süre odaklanmış görünürler ancak durum daha farklıdır. Çünkü, ilgi alanları sürekli değişir. Müzikle ilgilenmeyi seven bir çocuğu örnek verelim. Dikkat problemi nedeniyle çabuk sıkılmaktadır ve gitar, bağlama, yan flüt, piyano gibi enstrümanlar arasında gezinmektedir.

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU TEDAVİSİ

Tedavi konusunda en önemli konulardan birisi erken tanı koyabilmektir. Ebeveynler olarak çocuğunuzun davranışlarında DEHB belirtileri görmenize rağmen,  ‘’çocuktur, ileride düzelir’’ düşüncesiyle hareket ediyorsanız yanıldığınızı belirtmek isterim. DEHB tedavisi, erken tanı konulduğunda kolay çözüm üretilebilen bir bozukluktur ancak zaman geçtikçe çocuk davranışlarını gizlemeye çalışacağından daha stresli günlerle karşılaşabilirsiniz.

DEHB tedavisinde en sık kullanılan yöntemler;

ilaç tedavisi, bireysel olarak çocuklara uygulanan terapiler, ailenin grup olarak katıldığı terapiler ve anne-baba eğitimleridir. Çocukların kişisel özellikleri, sosyo-ekonomik durumu, genetik faktörler ve sosyal çevreden oluşan öyküsüne göre tedavi yöntemleri geliştirilir. Aileye gerekli eğitim verilerek DEHB konusunda bilinçlenmesi sağlanır. Okuldaki öğretmenleriyle ilaç kullanımı veya uygulanacak teknikler hakkında iş birliği yapılır.

Özetlemek gerekirse DEHB; çocukların davranışları gözlemlendiğinde ve gerekli testler uygulandığında tespit edilebilen, tedavisi mümkün olan bir psikolojik bozukluktur.

Çocukların ve bir zamanlar çocuk olan yetişkinlerin, ömür boyu sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürmesi dileğiyle….

ADEM SARAÇOĞLU

Aile Danışmanı